پوکی استخوان یکی از ده بیماری رایج و مهم در دنیا به شمار می آید. امروزه این بیماری را باید یک فاجعه دانست، چرا که شمار زنان مبتلا به این بیماری 200 میلیون نفر در دنیا گزارش شده است. با افزایش سن امید به زندگی این تعداد مبتلایان نیز بیشتر می شود به نحوی که پیش بینی می شود تا سال 2050 شمار مبتلایان به 42% خواهد رسید.
شکستگی استخوان لگن و مهره های ستون فقرات از پیامد های این بیماری است و به رغم استفاده از درمان های مفید و صرف هزینه های سنگین، چندان بهبودی در بیماری حاصل نمی شود.
کلسیم و ویتامین D؛ ترکیبات موثر در پیشگیری از پوکی استخوان
مصرف مداوم ویتامین D یکی از بهترین و کارآمد ترین راههای پیشگیری محسوب می شود. این ویتامین به جذب کلسیم که عامل استحکام استخوان ها است، کمک می کند. به علاوه مصرف کافی کلسیم و ویتامین D باعث افزایش تاثیر داروها نیز می شود.
گرچه مراقبت و جلوگیری از زمین خوردن در رابطه با پوکی استخوان لازم است اما مصرف کافی کلسیم و ویتامین D بسیار مهم تر است. با افزایش سن کلسیم بدن کم می شود اما دریافت منابع کلسیم تقریبا آسان و تاثیر این ماده در تراکم استخوانی کاملا شناخته شده است در حالی که منابع دریافت ویتامین D زیاد است اما فواید آن هنوز چندان روشن نشده است. گرچه این ویتامین در بعضی از مواد غذایی نیز موجود است اما مهم ترین منبع آن، نور خورشید است . مدت زمان کوتاه در معرض نور خورشید قرار گرفتن و زندگی در مناطق با طول روزهای کوتاه و هوای ابری باعث کمبود ویتامین D در بدن می شود.
از آنجا که رشد استخوانی جنین در سه ماهه آخر دوران بارداری از طریق جذب کلسیم ازبدن مادر شکل می گیرد، اگر مادر دچار فقر ویتامین D باشد، جنین او نیز در معرض ابتلا به پوکی استخوان قرار می گیرد. تحقیق در مورد زنان بارداری که در سه ماهه آخر دوران بارداری مقدار بیشتری ویتامین D دریافت کرده اند، نشان می دهد که فرزندان آنها استخوان بندی کاملا محکمی دارند.
گروه آسیب پذیر دیگر در برابر پوکی استخوان، زنان یائسه هستند. براساس تحقیقی که در سال 2005 در فرانسه انجام شد، 59% زنان یائسه با کمبود ویتامین D روبرو هستند. این رقم در مورد کسانی که بیش از شش ماه در محیط های دور از نور خورشید زندگی می کنند به 98% می رسد که این مقدار کمبود حتما شکستگی استخوان را در پی خواهد داشت. در واقع، پیشگیری از این بیماری به رعایت اصول تغذیه و بهداشت در دوران نوجوانی و پس از آن برمی گردد. انجام فعالیت های ورزشی نیزدر جذب کلسیم بسیار مهم است. در حالی که مصرف الکل، توتون، قهوه و اضافه وزن را می توان از عوامل کاهش جذب کلسیم به حساب آورد.
چرا خانم ها دچار کمبود ویتامین D می شوند؟
علل کمبود ویتامین D با توجه به افزایش سن:
- کمتر قرار گرفتن در معرض نور خورشید به علت حضور بیشتر در منزل
- کاهش جذب و ترکیب ویتامین D در بدن
- عملکرد نادرست کلیه و در نتیجه دفع کلسیم و ویتامین D
موقعیت ها و شرایط عامل در کمبود ویتامین D:
- جذب نامناسب چربی ، به عنوان مثال پس از یک عمل جراحی دستگاه گوارش
- زندگی در محل های با نور کم آفتاب
- رنگ دانه های پوستی
- استفاده از ضد آفتاب
- در معرض نور خورشید قرار گرفتن قسمت های محدودی از بدن به خاطر پوشیدن لباس
- زندگی در مکان های دور از نور خورشید خصوصا آپارتمان ها
ویتامین D و نقش آن در تاثیر داروها
توصیه می شود قبل از شروع درمان پوکی استخوان، کمبود ویتامین D و کلسیم را بررسی و آن را اصلاح کرد. علت این است که تاثیر مثبت این دارو ها در بیمارانی که دچار کمبود ویتامین D و کلسیم نیستند، خیلی بیشتر از کسانی است که دچار این مشکل هستند. حتی بهتر است که بیمار ویتامین D و کلسیم بیشتری نیز مصرف کند. در واقع به علت تغییرات گوارشی مثل نفخ، یبوست، تهوع و ... در پی مصرف داروهای کلسیم، تنها 35% بیماران پس از یک سال درمان خود را ادامه می دهند و به این علت نمی توان دریافت کلسیم اضافی را یک روش درمانی ایده آل دانست. پس برای مقابله با این مشکل بهتر است از غذاهای سرشار از کلسیم مثل پنیر، شیر پر چرب یا کم چرب و آب معدنی استفاده کرد.
در هنگام استفاده از داروهای ویتامین نکات زیر را در نظر بگیرید:
- نباید به طور هم زمان از داروهای کلسیم و ویتامین D استفاده کرد. - منابع خوراکی ویتامین D محدود و چندان غنی از این ویتامین نیستند . مصرف یک دوره شش ماهه داروهای ویتامین D مفید و بدون عوارض است و در ضمن آنقدر این مدت طولانی نیست که بیمار خسته شود.
- به تداخل مصرف چند ویتامین حتما توجه کنید زیرا تاثیر مطلوب ویتامین د را دچار مشکل می کند.
