ماش را باید یکی از حبوبات مفید و غنی دانست که علی رغم داشتن خواص فراوان برای درمان بیماریهای مختلف، در حال فراموش شدن است.
در میان حبوبات ماش را لطیف تر از عدس دانسته و نفخ آن را کمتر از باقلا می دانند. ایرانیان قدیم ماش را مچ می گفتند و زمانی که به زبان عربی وارد شد ماش نام گرفت. در توصیه های پزشکی اسلامی آمده است که اگر ماش را با پوست بپزید و بخورید، برای درمان اسهال مفید است ، ولی برای لینت مزاج دانه های پوست کنده ی آن را باید مصرف کرد.ضمن آنکه مصرف آش ماش سردردهای شدید و آبریزش بینی ناشی از سرماخوردگی را درمان می کند و سرفه و تب را تسکین می بخشد و ضماد ماش پخته با سرکه برای درمان اگزما و امراض جلدی مفید است.
از نظر امام رضا علیه السلام استفاده از برخی خوراکی ها باعث ایجاد لکهای پوستی می شود. از جمله اینکه امام رضا (ع) می فرماید: خوردن همیشگى تخم مرغ ، سبب پیدایش کَک مَک در صورت مى شود. امام رضا (ع) ماش را درمان لکهای پوستی می داند. یکى از اصحاب حضرت رضا (ع) در باره لکه هاى بدن پرسید؟ فرمود: ماش را بپز و بخور و خوراک خود قرار ده، چنین کرد و شفا یافت.(1)
مطابق طب سنتی، دانه ماش دارای مواد غذایی کافی و با طبیعت سرد است. در هنگام مصرف و پختن دانه ماش بهتر است مقداری نمک در آب جوشانده آن افزوده شود و یا قبلاً به مدت بیست و چهار ساعت، آن را در آب سرد خیس نمایند. دانش امروزی ثابت کرده که دانـه ماش علاوه بر آنکه در درمان آبله و سرخک و بیماریهاى نظیر آن تاءثیر زیاد دارد، ضماد آرد آن براى رفع التهابات سطحى بدن بخصوص لک و پیسى بکار مى رود. در همین زمینه امام رضا (ع) در پاسخ به پرسش یکی از یارانش در مورد بهک می فرماید: ماش تازه را در هنگام خاص خودش فراهم کن و آن را با برگش بکوب و آب آن را بگیر و ناشتا بخور و بر روی محل بهک نیز بمال.(2)
پانوشتها:
1. بحار الأنوار، ج 62، ص 321 / طبّ الإمام الرضا علیه السلام، ص 63
2. مکارم الأخلاق / ترجمه میرباقرى، ج1، ص: 355.
افرادی که طبع سرد دارند و از بیماریهای ناشی از طبع سرد از جمله روماتسیم و آرتروز رنج می‌برند، شربت خاکشیر را محدود مصرف کنند یا مصرف آن همراه با عسل و عرق نعناع باشد.
اگر خاکشیر با آب گرم مصرف شود خاصیت ملین دارد و مصرف آن با آب سرد و شکر می تواند از اسهال پیشگیری کند.
با وجود مقادیر فراوان فیبر موجود در خاکشیر،این فیبر می‌تواند به لیز شدن روده‌ها کمک کند.
دانه‌های موسیلاژی خاکشیر برای دستگاه تنفسی و دستگاه گوارشی خاصیت ضد التهابی دارد.
به افرادی که ورم و زخم معده دارند، توصیه کرد مصرف خاکشیر را محدود کنند.
خاکشیر را می توان از دو تا سه سال به بالا به کودکان داد و برای کودکان زیر این سن نیز شربت خاکشیر را صاف کرد و تنها آب آن را به کودک داد.
به دلیل وجود خاک فراوان در خاک شیر لازم است حتما قبل از مصرف شسته شود و مدتی در آب بماند.
علاوه بر شربت خاکشیر، شربت به لیمو و همچنین شربت عرق کاسنی نیز می‌تواند خواص ضد گرمازدگی داشته باشد.
یکی از حبوبات پُرخاصیت عدس می باشد، چرا که دارای ویتامین های «آ»، «ب» و «ث» بوده و دارای حجم قابل توجهی کلسیم، فسفر و آهن است، اما جالب است بدانید ائمه اطهار (ع) نیز فراوان بر مصرف این ماده غذایی تاکید و خواص منحصر به فردی را در رابطه با آن بیان داشته اند.
در این باره از امام صادق (ع) روایت شده است که ایشان فرموده اند: مصرف عدس، عطش را قطع و معده را تقویت می نماید و درمان هفتاد بیماری در آن است چرا که معده را آرام می سازد و هر زمانی که یکی از اطرافیان حضرت دچار هیجان (و فشار) خون می شد، به او می فرمودند: عدس بخورید، چرا که پایین آورنده فشار خون است و حرارت زیاد بدن را کم می نماید، همچنین پیامبر (ص) بیان داشته اند: شما را سفارش به خوردن عدس می نمایم، به خاطر آن که دل را نرم و لطیف و اشک را زیاد می نماید و هفتاد پیامبر آن را مقدس و محترم شمرده اند، و در جایی دیگر آمده است، مردی به پیامبر (ص) از سنگدلی و قساوت قلب (و کمی اشک چشم) شکایت کرد و حضرت در جواب فرمودند: عدس بخور که قلب را نرم و اشک چشم را زیاد می نماید و در همین راستا از امیرالمومنین علی (ع) روایت شده است که: اَکلُ العَدَسِ یُرِقُّ القَلبَ وَ یُکثِرُ الدَّمعَةَ؛ خوردن عدس دل را نازک و اشک را جاری می سازد.
البته باید توجه داشت که عدس جریان خون را کم و خاصیت ارتجاعی دیواره ی مویرگ ها را نیز کم می کند و از این جهت افرادی که یبوست یا نفخ شکم یا نارسایی عروق قلبی دارند؛ بهتر است از مصرف زیاد آن اجتناب نمایند.
