در مدت پاییز و زمستان که روزها کوتاه می شوند، تابش نور خورشید نیز کمتر خواهد شد. شدت اشعه خورشید در روزهای زمستان بهlux 2000 می رسد در حالی که این مقدار در تابستان lux100000 است.
درواقع نور و روشنایی نقش مهمی در تنظیم ساعت بیولوژیک بدن دارد. نور بسیاری از عملکردهای بدن از جمله سیکل خواب و بیداری و ترشح هورمون های مختلف بر اساس شرایط روز را تنظیم می کند. به عنوان مثال پس از نفوذ نور به چشم، ‌اشعه های نورانی به شکل سیگنال های الکتریکی تغییر حالت پیدا کرده و پس ازانتقال به مغز، به عنوان ناقل های عصبی عمل می کنند. یکی از این ناقل ها، سروتونین است که معمولا به نام "هورمون خوش خلقی" شناخته می شود. سروتونین اخلاق را تنظیم وترشح ملاتونین؛ هورمون مسئول تنظیم ریتم خواب و بیداری را کنترل می کند. ملاتونین در روز ترشح نشده و طی شب تحریک می شود. بر هم خوردن هورمونی مربوط به کمبود به نور خورشید می تواند عامل مهمی در بروز علائم مرتبط با افسردگی باشد.
چه کسانی دچار افسردگی فصلی می شوند؟
خانم ها بیشتر از آقایان به افسردگی فصل زمستان مبتلا می شوند و علائم این بیماری به ندرت ممکن است در کودکان و نوجوانان دیده شود. از طرفی احتمال ابتلا در کسانی که یکی از اعضای خانواده گرفتار این مشکل هستند، بیشتر است. هر چه از خط استوا دورتر شویم شمار مبتلایان به این مشکل بیشتر می شود زیرا ساعات تابش نور خورشید در روزهای پاییز و زمستان کوتاه تر می شود؛ چنانکه 18% مردم کانادا در فصل زمستان از کمبود انرژی و آسیب پذیری خلق و خو رنج می برند. البته درصدی از این گروه علائم شدیدتر افسردگی را خواهند داشت و در انجام کارهای معمول روزانه دچار مشکل می شوند. همچنین در آلاسکا که به مدت یک ماه زمستان خورشید طلوع نمی کند،‌9% مردم گرفتار افسردگی فصلی می شوند.
علائم افسردگی زمستان
علائمی که در ادامه ذکر می شود همیشه درفاصله ماه های مهر تا اوایل فروردین به خصوص آبان، آذر و دی بروز می کند. این علائم به تدریج تا فرارسیدن بهار یا سفری به مناطق گرمسیری از برطرف می شود. مهم ترین این علائم عبارتند از:
- احساس خستگی مزمن و خواب آلودگی طی روز
- تحریک پذیری، ناراحتی و غم، از دست دادن انگیزه و عدم ابتکار و خلاقیت
- درجات شدیدی از استرس. این حالت ممکن است با رفتارهایی مانند افراط در خوردن خوراکی های شیرین که موجب اضافه وزن می شوند،‌ بروز کند.
- نیاز بیشتر به خواب
- کاهش بهره وری در تحصیل و کار
- کاهش میل جنسی
- تمایل به تنهایی و انزوا
پیشگیری
لزوم پیشگیری از این جهت اهمیت دارد که حالات ناخوشایند افسردگی فصل زمستان کاهش می یابد. همچنین می توان انرژی بیشتر و اخلاق بهتری در ایامی که ساعات تابش خورشید کم می شود، داشت. یکی از بهترین اقدامات پیشگیرانه قرار گرفتن در معرض نور خورشید هر روز به مدت 1 ساعت حتی در روزهای زمستان است.
ورزش کردن در محیط باز زیر نور خورشید به پیشگیری از افسردگی فصلی کمک می کند. ورزش های زمستانی در این باره تاثیر شادی بخش و مفرح نیز دارند.
جالب است بدانید که مصرف ماهی نیز یکی دیگر از راهکارهای پیشگیرانه است. محققان متوجه شدند که افسردگی فصلی در مردم کشور ایسلند کمتر از دیگر کشورهای اروپای شمالی است. به نظر می رسد این مسئله به خاطر مصرف زیاد ماهی و فرآورده های دریایی باشد. این خوراکی ها سرشار از اسیدهای چرب امگا3 هستند که عامل ممهمی برای مقابله با افسردگی است.